Poczatkowo Puławy były niewielką osadą obsługująca przeprawę przez Wisłę. W pobliżu niej Stanisław Herakliusz Lubomirski buduje w XVII w. barokowy pałac, który zostaje zniszczony przez Szwedów w 1706 r.. Odbudowany pałac w 1731 r. przechodzi w ręce Czartoryskich. Datą przełomową w historii Puław był rok 1782, kiedy po śmierci księcia Augusta Czartoryskiego rezydencję puławską objął książę Adam Kazimierz Czartoryski z żoną Izabellą. Do Puław na stałe przenieśli się w 1784 r. wraz z plejadą artystów, architektów i planistów ogrodowych, którzy mieli wprowadzić tu zmiany. W 1785 r. podjęto prace przy ozdabianiu pałacu i parku pod kierownictwem Joachima Hempla.

Budowę doryckiej oranżerii zwanej Domkiem Greckim rozpoczęto w 1788 r. W trzy lata później przystąpili Czartoryscy do budowy pałacyku dla córki Marii, nazwanego od jej imienia Marynkami. Dwór Adama Kazimierza Czartoryskiego i jego żony Izabelli, zwany "Polskimi Atenami" , był ważnym ośrodkiem życia politycznego, społecznego, a zwłaszcza kulturalnego, konkurując skutecznie z dworem królewskim.

W 1792 r. rodzina Czartoryskich wyjeżdża do Anglii. Tutaj doszły ich wiadomości o zniszczeniu i splądrowaniu Puław w trakcie wojny polsko-rosyjskiej. Te tragiczne wydarzenia na zawsze zamknęły okres Puław z czasów wolnej Polski ( w trakcie pobytu Czartoryskich za granicą, Polska doświadcza dwóch kolejnych rozbiorów 1793-95 r.). Księżna Izabella wróciła 19 czerwca 1796 r. do zniszczonych Puław i przystąpiła wraz z gronem przyjaciół i sług do restauracji rezydencji.Wśród działających wtedy w Puławach doświadczonych architektów, artystów i ogrodników byli m.in. Aigner, Savage, Mikler, Norblin, Vogel, Jaszczołd. Księżna pozostając pod wrażeniem ostatnio zwiedzanych parków angielskich, postanowiła stworzyć rezydencję otoczoną ogrodem w zupełnie nowym stylu, powiązaną z elementami krajobrazu i jego przyrodą. Drzewa i krzewy w parku puławskim tworzyły klomby zróżnicowane piętrowo kształtem i barwami różnorodnych gatunków, a alejki biegły do pawilonów ogrodowych, pomników czy rzeźb. Dalej łączyły się z otaczającym krajobrazem doliny Wisły, łąkami, pobliskimi gajami i polami.

We wzniesionej w 1801 roku Świątyni Sybilli, będącej repliką świątyni Westy z Tivoli pod Rzymem, znalazły się pamiątki narodowe po wielkich Polakach, królach i hetmanach, jak np. miecze ofiarowane przez wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Władysławowi Jagielle przed bitwą pod Grunwaldem, chorągwie spod Grunwaldu, szabla Stefana Batorego, chorągwie i laski marszałkowskie, a także miniaturki pomników i sarkofagów z relikwiami wielkich i słynnych Polaków m.in. Bolesława Chrobrego, Stefana Żółkiewskiego, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Kopernika.

W Domku Gotyckim przebudowanym z dawnego pawilonu ogrodowego, zgromadzono pamiątki narodowe oraz eksponaty pochodzenia zagranicznego - a także osobliwości skrzętnie zbierane przez Izabellę Czartoryską. Stanowiło to zaczątek pierwszego muzeum w Polsce. Ściany Domku Gotyckiego eksponowały szczątki rzeźb i kamienarki, pochodzących z różnych epok i krajów. W szafach, regałach i na ścianach umieszczone były rozliczne eksponaty, a wśród nich: Dama z gronostajem Leonarda da Vinci, Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta i Portret młodzieńca Rafaela. Tysiące rycin, rysunków, rękopisów, planów i map dopełniało zgromadzone zbiory.

Po opuszczeniu Petersburga właścicielem majątku w Puławach, stał się Adam Jerzy Czartoryski - były minister spraw zagranicznych Rosji i długoletni kurator wileński. Faktyczny zarząd spoczywał jednak ciągle w rękach księżnej matki. W pierwszych dniach Powstania Listopadowego, Adam Jerzy - ówczesny senator, wojewoda i członek Rady Administracyjne Królestwa Polskiego, stanął na czele powstańczego Rządu Narodowego. Tymczasem 87 - letnia księżna Izabella, pewna zwycięstwa, nie opuszczała Puław mimo przemarszów wojsk rosyjskich. Dopiero po długich namowach wyjechała z Puław przenosząc się do Wysocka w Galicji. Po upadku powstania książę Czartoryski przekroczył granicę kraju i udał się do Francji. Jego rezydencja była już wtedy własnością rządu carskiego. W 1846 roku ukaz wydany przez cara zmienił nazwę Puław na Nową Aleksandrię.

Wraz z przeniesieniem w roku 1844 do Puław Instytutu Wychowania Panien rozpoczał się nowy etap historii miasta. W 1862 zostaje utworzony Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny, którego krótką historię kończy wybuch Powstania Styczniowego. Powołany na jego miejsce w 1869 r. Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa był już uczelnią rosyjską i szczególnie w pierwszym okresie działania ośrodkiem rusyfikacji. Zmiany nastąpiły dopiero po reformie z 1893 r., która podniosła rangę uczelni zrównując ją z innymi uczelniami imperium. Reformę tą przeprowadzał, a później pracował w Instytucie, Wasyl Dokuczajew - wybitny rosyjski uczony.

Okres po powstaniu to czas kiedy Puławy stają się siedzibą powiatu ( 1867 r. ) a później otrzymują prawa miejskie ( 1906 r. ). W 1915 r. miasto opuszczają Rosjanie, a po trzech latach ich następcy Austriacy. Rozpoczyna się okres odrodzonej Polski. W Puławach najistotniejsza zmianą jest powołanie na miejsce wczesniejszej uczelni rolniczej - Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego. Instytut ten poddawany różnym przekształceniom istnieje do dzisiaj - od wielu lat funkcjonuje jako Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa. W okresie po II wojnie światowej powstaje drugi ośrodek naukowy - Instytut Weterynarii.

Decyzja z lat sześćdziesiątych o wybudowaniu zakładów chemicznych radykalnie zmieniła oblicze miasta. Ludność Puław dynamicznie wzrosła , dla nowych mieszkańców wybudowano szereg osiedli ( niestety nie upiększających miasta ), rozbudowana zostałą infrastruktura miejska. Po tych zmianach Puławy stały się znaczącym ośrodkiem administracyjno-przemysłowym Lubelszczyzny.

<<

Darmowy hosting zapewnia PRV.PL